Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Skip banner

Web Content Display Web Content Display

Web Content Display Web Content Display

Obiekt miesiąca

Obiekt miesiąca

„Obiekt miesiąca” to cykl zapoczątkowany w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z nowym rokiem akademickim. Co miesiąc będziemy przybliżać Państwu muzealną kolekcję, wybierając eksponat lub grupę eksponatów na co dzień nie pokazywanych szerokiej publiczności. W kwietniu w cyku „Obiekt miesiąca” prezentujemy runstav, czyli szwedzki kalendarz runiczny, pochodzący z pocz. XVIII wieku, który można oglądać w Librarii.

Kiedy wypada Wielkanoc w tym roku? Sięgamy do kalendarza i za chwilę już wiadomo. Jednak to nie takie proste - termin Wielkanocy to pierwsza niedziela po pierwszej wiosennej pełni księżyca, a wiosna liczona jest od 21 marca, teoretycznie. A jak radzono sobie dawniej? W Skandynawii, i nie tylko, używano kalendarzy runicznych. W Rzeczpospolitej już od XVI wieku posługiwano się kalendarzem gregoriańskim, jednak w Szwecji aż do 1753 roku używano kalendarza juliańskiego. W takim systemie wykonany jest też kalendarz runiczny, czyli rumstav – „runiczny kij”. Opierał się on zarówno na roku słonecznym, jak i na księżycowym. Oba systemy łączyła złota liczba z cyklu Metona, greckiego astronoma z Aten, żyjącego w V wieku p.n.e. Odkrył on prawidłowość, że kod faz księżyca powiązany z datami dziennymi powtarza się w układzie 19 lat (słonecznych). No i sprawa jest już prosta!

Przedstawiany obiekt wykonano w Upplandzie. Jest to historyczna kraina we wschodniej Szwecji, obejmująca obecne regiony: sztokholmski, uppsalski i västmanlandzki. Według dr. Tadeusza W. Lange z Katedry Skandynawistyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza z Poznania, wskazuje na to ornament na jelcu, mający wygląd charakterystycznej plecionki.

Przyrząd ma również niezwykłą proweniencję. Trafił na Uniwersytet Jagielloński jako dar emigranta Henryka Bukowskiego (1839–1900) dla profesora Józefa Łepkowskiego (1826–1894) do Gabinetu Archeologicznego UJ. A Gabinet to przecież prapoczątki Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego! Bukowski musiał opuścić kraj po upadku powstania styczniowego i trafił do Szwecji. Założył tam Dom Aukcyjny „Bukowskis”, działający do dziś, największą instytucję tego typu w Skandynawii. Na emigracji nie zapomniał jednak o kraju. Gromadził nie tylko poloniki, ale również cenne i interesujące obiekty historyczne czy dzieła sztuki. Chciał utworzyć muzeum, które miał przekazać wolnej Polsce. Niestety historia potoczyła się inaczej, jednak dużą część zbiorów podarował Muzeum Polskiemu w Rapperswillu, wspomógł też wiele polskich placówek kultury i nauki.

Trójwymiarowy model kalendarza można obejrzeć na platformie Wirtualne Muzea Małopolski https://muzea.malopolska.pl/pl/lista-obiektow/2738

Fot. RPD MIK

Małgorzata Taborska