'Exhibit of the month' is a series initiated by the Jagiellonian University Museum with the beginning of the new academic year. Each month we will explain the Museum collection to you, choosing a single exhibit or a group of exhibits which usually are not shown to the open public.
We wrześniu w ramach akcji Obiekt miesiąca w Auli Muzeum prezentujemy kolekcję klocków drzeworytniczych.
Zespół klocków drzeworytniczych liczący 2816 sztuk posiada wielowiekową historię. Jego dzieje sięgają XVI stulecia. Najbardziej cenną część zbioru stanowią klocki wykonane specjalnie do ozdobienia Biblii w przekładzie Marcina Lutra, której pierwsze wydanie ukazało się w 1534 roku. Wszystkie ilustracje do tego wydania były nowe, przygotowano ich aż 124. Druk Biblii powierzono słynnej oficynie Hansa Luffta w Wittenberdze.
Zachowała się relacja Christiana Walthera, korektora w drukarni Luffta:
„Szanowny Pan Doktor Marcin Luter sam niektóre figury w Biblii wittenberskiej podsunął, zaproponował jak je należy narysować i pomógł w staraniach aby treść tekstu była najdokładniej odrysowana”.
Wkrótce klocki rozpoczęły swoją podróż pomiędzy Niemcami, Czechami i Polską, co było wówczas powszechną praktyką, aby chociaż częściowo odzyskać koszty poniesione w celu ich wykonania. W 1537 roku wypożyczono je na krótko do Pragi gdzie ukazała się Biblia Pawła Seweryna a w 1546 roku zostały ostatecznie sprzedane drukarzom praskim. Ozdobiły wówczas czeski przekład Biblii zwany Biblią Netolickiego.
W 1560 roku klocki zakupili krakowscy drukarze Mikołaj i Stanisław Scharfenbergerowie. Najwybitniejszym ich dziełem jest tak zwana Biblia Leopolity (1561). Jest to pierwszy polski przekład Biblii, którego autor, Jan Nycz ze Lwowa zwany Leopolitą, był profesorem teologii Uniwersytetu Krakowskiego.
Wędrówkę klocków i kontakty pomiędzy oficynami drukarskimi w ówczesnej Europie znakomicie ilustruje drzeworyt przedstawiający scenę z Objawienia św. Jana - Dwaj świadkowie i bestia. Ilustracja ta ukazuje dwóch świadków (najprawdopodobniej przedstawionych tutaj jako Luter i Melanchton) oraz bestię apokaliptyczną, której głowę w edycji wittenberskiej wieńczyła tiara papieska, jako symbol niechęci Lutra do władzy papieskiej. W czeskim wydaniu Netolickiego górna część tiary została usunięta, tworząc podwójną koronę, pozbawioną jakiegokolwiek negatywnego przesłania. W takiej wersji klocek ten został również odbity w Biblii Leopolity w Krakowie. Zatem klocki wykonane do Biblii Marcina Lutra, a więc Biblii protestanckiej, posłużyły do zilustrowania Biblii kontrreformacyjnej. Po śmierci Mikołaja Scharfenbergera (1606) oficynę przejął jego syn Jan, który w 1616 roku sprzedał ją wraz z całym wyposażeniem, Franciszkowi Cezaremu. Kolejne zmiany nastąpiły w XVIII wieku, kiedy w 1731 roku Marcin Walczyński, profesor Uniwersytetu Krakowskiego, odkupił od rodziny Cezarych drukarnię znajdującą się wówczas przy ulicy św. Anny i podarował ją uniwersytetowi (1734). Oprócz dawnej drukarni Cezarych uczelnia posiadała jeszcze dwie inne, pozyskane w ramach kołłątajowskiej reformy uniwersytetu (1783). Blisko trzy tysiące klocków drzeworytniczych, pochodzących z połączonych drukarni, przekazano do biblioteki Szkoły Głównej Koronnej
w Collegium Maius. Pod koniec XIX wieku zbiór przeniesiono do nowej siedziby drukarni uniwersyteckiej przy ulicy Czapskich. Tam znajdowały się aż do drugiej wojny światowej. Podczas okupacji inż. Eugeniusz Tor ukrył klocki w Muzeum Techniczno-Przemysłowym, którego był dyrektorem. W latach 1946-1947 zostały przeniesione do organizowanego w tym czasie Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego gdzie znajdują się do chwili obecnej.
Na zdjęciach wybrane klocki: Adam i Ewa, Taniec wokół złotego cielca.
