Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

maj 2023

20230519
Poprzedni tydzień
Następny tydzień

Obiekt miesiąca

Data: 19.05.2023 - 31.05.2023
Obiekt miesiąca

„Obiekt miesiąca” to cykl postów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadających o kolekcji muzealnej. W każdym z nich chcemy przybliżyć Państwu te eksponaty, które na co dzień nie są pokazywane szerokiej publiczności. W maju prezentujemy gościom Muzeum litografię barwną autorstwa Pabla Picassa.

Litografia powstała w czasie pobytu Picassa na południu Francji gdzie Artysta był właścicielem kilku pięknych posiadłości, w tym najsłynniejszej – Villi La Californie w Cannes, w której mieszkał wraz ze swoją żoną Jacqueline Roque w latach 1955-1960. Picasso wykonał wówczas serię grafik przedstawiających jego pracownię wypełnioną rekwizytami, sztalugami malarskimi i innymi przedmiotami. W kompozycji dominują rozświetlone, czyste barwy. Przez dekoracyjnie stylizowane okna do wnętrza studia przenika śródziemnomorska zieleń ogrodu. Niestety, zmęczony zgiełkiem nadmorskiego kurortu i natrętnymi dziennikarzami opuścił La Californie i przeprowadził się do zabytkowego Château Vauvenargues w pobliżu Aix-en-Provence. 

Cykl przedstawiający atelier artysty, według wielu znawców twórczości Picassa powstał pod wpływem Henri Matisse’a, zmarłego w 1954 roku.

Prezentowana grafika została wykonana w technice litografii, wynalezionej w 1798 roku przez Bawarczyka Alojzego Senefeldera, który tę technikę doprowadził do doskonałości. W 1799 roku wraz z Aretinem Senefelderem, założył Instytut Litograficzny w Monachium. Pierwszą pracownię litograficzną w Polsce założył Jan Siestrzyński w 1818 roku. Trochę później, bo już w latach 30. XIX wieku, pojawiła się litografia barwna. 

W XIX wieku nastąpił bardzo burzliwy rozwój litografii, trwający praktycznie do wybuchu I wojny światowej. Związana z drukarstwem, służyła do powielania ilustracji książkowych, plakatów, etykiet oraz reprodukowania w dużych nakładach dzieł sztuki. Wkrótce jednak stała się samodzielną techniką artystyczną. Jednym z pierwszych artystów, którzy sięgnęli po tę technikę był Goya, już w 1819 roku wykonał pierwszą odbitkę litograficzną. 

Litografia zapoczątkowała druk płaski, który jest jedną z podstawowych technik drukarskich, obok druku wypukłego i wklęsłego. W druku płaskim powierzchnie drukujące i niedrukujące matrycy znajdują się na tym samym poziomie. Proces powstawania litografii jest bardzo rozbudowany i wymagający. W dużym skrócie można go opisać następująco: rysunek przeznaczony do powielenia powstaje bezpośrednio na kamieniu litograficznym, którym jest łupek wapienny. Do wykonania rysunku używa się tuszu, kredki litograficznej, czasem także piórka i pędzla. Technika litografii opiera się na właściwościach tłuszczu i wody: miejsca zatłuszczone kredką lub tuszem litograficznym przyjmują farbę drukarską, a partie na kamieniu zwilżone wodą odpychają litograficzną farbę. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu zasady wzajemnego odpychania się wody i tłuszczu. 

Z początkiem XX wieku całkowicie zmieniła się funkcja litografii. Reprodukowanie dzieł artystów stało się domeną fotografii, a to sprawiło, że nastąpił rozkwit litografii autorskiej, która stała się czystą formą artystycznej ekspresji. Jako grafika warsztatowa litografia może być odbijana własnoręcznie przez artystę, który kontroluje cały proces druku, dokonując na bieżąco wszelkich zmian i korekt: uzupełnień, retuszy lub niuansów walorowych zależnych od sposobu nałożenia farby. Technika ta zwana jest wówczas autolitografią. 

 

Warsztat litograficzny ma swoich zwolenników, ale jednocześnie uważany jest za trudny i wymagający wtajemniczenia. Tak było od początku wynalezienia tej techniki. Wiedza litograficzna zdobywana przez lata praktyki, gromadzona w umiejętnościach mistrzów, uważana była kiedyś za tajemną, niemalże magiczną. Goście i klienci nie mogli swobodnie poruszać się po drukarni, gdyż wypracowane, indywidualne metody drukarskie stanowiły sekret firmy i mistrza. 

Wielu artystów było zafascynowanych tą techniką. Najsłynniejsi spośród nich oprócz Pabla Picassa, to m.in.: Alfons Mucha, Honore Daumier, Eugene Delacroix, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre-Auguste Renoir, Henri Matisse, Edvard Munch, Marc Chagall, Stanisław Wyspiański, Leon Wyczółkowski, Kazimierz Sichulski. 

Obecnie ryciny tworzone są w limitowanych i numerowanych seriach. 

Pablo Ruiz Picasso (1881-1973), Atelier, Francja, 1955, litografia barwna. 

Dar Janiny Haubenstock dla Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1999 roku. 

W lewym górnym rogu widoczna data, sygnatura oraz wielkość nakładu: 8.11.55 VI Picasso 13/100. 

Bibl.: Mourlot 1956; Picasso, Chagall i in. 1967; Współczesna grafika we Francji 1967, Pablo Picasso 1971 

 

Tekst: mgr Maria Natalia Gajek