„Obiekt miesiąca” to cykl postów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadających o kolekcji muzealnej. W każdym z nich chcemy przybliżyć Państwu te eksponaty, które na co dzień nie są pokazywane szerokiej publiczności. W tym miesiącu pragniemy zaprezentować anemograf wykonany przez firmę Richard Frères.
Anemograf firmy Jules Richard, Paryż 1910
Zestaw anemografów do rejestracji kierunku i prędkości wiatru, zakupiony w 1910 roku do stacji meteorologicznej Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Składa się ze czujnika i dwóch rejestratorów z mechanizmami zegarowymi, nakręcanymi w systemie tygodniowym. Znajdowały się one w pokoju na II piętrze Collegium Śniadeckiego, przy Ogrodzie Botanicznym. Przyrząd został zdemontowany po uszkodzeniu receptora przez silną wichurę w styczniu 1963 roku i przekazany do Muzeum UJ.
Głównym elementem pomiarowym jest sześcioskrzydełkowy anemometr wiatraczkowy (uszkodzony) wraz z chorągiewką kierunkową, czyli rumbometr — ster kierunkowy. Zamocowany był na dachu budynku 21,2 m nad powierzchnią ziemi przez mechanika uniwersyteckiego Władysława Grodzickiego (1864–1927). Pomiar polegał na przetworzeniu zdarzenia w impuls elektryczny, przesyłany przewodem do rejestratorów.
Kierunek wiatru mierzony był jako wielkość skokowa, 16-pozycyjna, znaczona co 2 rumby, rejestrowana na specjalnym papierze. Rumb jest 1/32 częścią horyzontu, czyli 11 ¼ stopnia.
Prędkość wiatru rejestrowana była na zasadzie tachimetru. Obrót skrzydełek wzbudzał prąd w tworniku prądnicy prądu zmiennego, bowiem obrót rotora powodował zwarcie w kontakcie pierścieniowym i wyzwolenie impulsu, przesyłanego do tachimetru.
Obiekt pochodzi z fabryki rodziny Richard, założonej przez Félixa Richarda (1809-1876), prowadzonej po jego śmierci przez dwóch synów Julesa Nicolasa Richarda (1848-1934) i Maxa-Felixa Richarda (1856-1949) pod nazwą Richard Frères. Jules wprowadził do oferty firmy rejestratory pomiarowe, które wkrótce stały się standardowym wyposażeniem stacji i posterunków meteorologicznych. Prawie każde europejskie obserwatorium astronomiczne miało produkty tej firmy. W 1886 roku zainstalowano je nawet na szczycie nowo wybudowanej Wieży Eiffla. Firma istnieje nadal jako Jules Richard Instruments z logiem „JRI”, a jej specjalnością jest sprzęt meteorologiczny.
dr Małgorzata Taborska