Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

marzec 2024

20240327
Poprzedni tydzień
Następny tydzień

Obiekt kwartału

Data: 27.03.2024 - 27.04.2024
Obiekt kwartału

W Collegium Maius, gotyckim, najstarszym budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego, miały swoją siedzibę dwa wydziały, Wydział Teologiczny oraz Wydział Sztuk Wyzwolonych. Sale Collegium Maius pełniły różne funkcje. Dwie małe sale na pierwszym piętrze przeznaczono na skarbiec, w którym przechowywano najcenniejsze dokumenty, książki, kosztowności.

Profesor Karol Estreicher junior, tworząc ekspozycję Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w gmachu Collegium Maius, odnowionym po drugiej wojnie światowej, w dwóch salkach dawnego skarbca umieścił ekspozycję nowego Skarbca. W sejfie z przedwojennego Banku Alfreda Holzera ulokował insygnia uniwersyteckie, symbole władzy rektorskiej, sygnet rektorski oraz cztery berła. Tylko jedno z czterech eksponowanych bereł od początku było berłem rektorskim. Jest to berło ufundowane przez króla Władysława Jagiełłę, wykonane w warsztacie złotniczym krakowskim ok. 1403–1405 roku. Statuty uniwersytetu odnowionego w 1400 roku przez króla Władysława Jagiełłę określały władzę administracyjną i sądową rektora nad wszystkimi wydziałami. Wysoką rangę urzędu rektora podkreślał strój oraz insygnia władzy, asysta dwóch bedeli, będących policją sądu rektorskiego. Wyrazem  ówczesnej dbałości o splendor urzędu rektorskiego świadczyły słowa dziekana Franciszka z Brzegu, z pierwszej części wykładu Date et dobitur vobis, wygłoszonego do studentów w 1409 roku, mówiącej o obowiązku czci i posłuszeństwu wobec rektora „«który zastępuje nam Boga we wszystkim, co wyraźnie nie jest przeciwne Bogu»” (cyt. za Z. Kozłowska Z. Kozłowska–Budkowa, „Odnowienie jagiellońskie Uniwersytetu Krakowskiego (1390–1414)”, w: Z. Kozłowska–Budkowa, „Studia z dziejów kultury średniowiecznego Krakowa”, wybór St. Szczur, Kraków 2015, s. 256–258).  

Pozostałe trzy berła pierwotnie pełniły funkcję bereł kardynalskich symbolizujących władzę najważniejszego po papieżu dostojnika kościelnego. Zostały przekazane uczelni na mocy testamentów ich właścicieli. Najstarsze z bereł kardynalskich to berło kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (zm. 1455 r.), wykonane ok. 1449 roku w warsztacie złotniczym krakowskim, kolejne to berło kardynała Fryderyka Jagiellończyka (zm. 1503 r.) dzieło złotnika krakowskiego Marcina Marcińca z ok. 1495 roku oraz najmłodsze trzecie berło kardynała Bernarda Maciejowskiego (zm. 1608 r.), wykonane przez nieznanego złotnika krakowskiego z około 1603 roku z kła narwala z obu stron zakończonego srebrnymi, złoconymi okuciami.   

W swoim czasie wymienieni kardynałowie byli biskupami krakowskimi i z tej racji kanclerzami uczelni. Zachowane w zbiorach uniwersyteckich trzy berła kardynalskie to prawdopodobnie najstarsze zachowane berła kardynalskie na świecie. Najbardziej tajemnicza jest historia berła z kła narwala, unikalnego z racji użycia tego wyjątkowego, bardzo kosztownego w tym czasie materiału. Zostanie ona przedstawiona w kolejnych tekstach w ramach cyklu „Obiekt Kwartału”.